Tsohon shugaban kasa Cif Olusegun Obasanjo, ya tuna yadda wata jam’iyyar siyasa ta PDP da ya ke a 1998 ta sha kaye a zaben kananan hukumomi a jihar Ogun saboda ya ki amincewa da shirin baiwa ‘yan sanda da jami’an hukumar zabe mai zaman kanta ta kasa cin hanci.
Obasanjo ya ce shugabannin jam’iyyar sun gaya masa cewa ya kamata a ware kudi ga ‘yan sanda da kuma INEC, inda ya ce ya yi watsi da shawarar ne bisa imanin cewa jami’an INEC da ‘yan sanda ma’aikatan gwamnati ne da ke karbar albashi duk wata.
Tsohon Shugaban ya yi magana ne a Abeokuta ranar Litinin a wani babban taron tuntuba da ya shirya kan ‘Rethinking Western Liberal Democracy in Africa’.
Shugaban na Afirka ya shaida wa ‘yan siyasa da malaman da suka halarci muhawarar cewa ba ya jin dadin wannan furucin, ‘Nigerian factor’, yayin da yake tattaunawa kan dimokuradiyya da sauran batutuwan da suka shafi ci gaba.
A cewarsa, ya ci karo da kalaman ‘Nigerian Factory’ a lokacin da al’ummar kasar suka gudanar da zaben kananan hukumomi na farko kuma jam’iyyarsa ta sha kaye saboda ‘yan siyasa sun ce an ki su fahimci lamarin Najeriya yayin da ake shirin gudanar da zabe.
“Lokacin da al’amura suka tafi daidai, ka ce abin da Najeriya ke ciki. Abu na farko da na koya a siyasa shi ne wannan abu da ake kira ‘Nigerian factor’.
“A shekarar 1998, mun yi zaben kananan hukumomi na farko. Mun yi liyafa, a nan Abeokuta, mun hadu a ofishina, sai suka zo suka ce, ‘ga wannan kudi na INEC ne, kudin ‘yan sanda ne.’ A wani mataki na ce, ‘Wane banza! Shin ‘yan sanda ba a biya su, kuma INEC ma?
“Sun ce ‘haka muke yi. Na ce ‘ba za ku iya yin haka ba.’ Don haka, ba su yi haka ba. Kuma tabbas mun rasa dukkan kananan hukumomi. Mun rasa duka. Sai suka zo wurina suka ce, ‘Baba, ka gani? Da kun bar mu mu yi ta yadda muka saba yi, da mun yi nasara’. Kuma na ji laifi.
“A lokacin zabe na gaba, wanda shine Majalisar Dokoki ta Jiha, na zauna a gidana. Na ce ‘to, duk abin da kuke so ku yi, ba zan shiga cikinsa ba’. Don haka, ban ma je ba. Amma, sakamakon haka ya kasance. Daya daga cikin mutanen da suka samu kudi bai ma raba su zuwa inda ya kamata ya raba su ba,” in ji Obasanjo.
Dimokaradiyyar ‘yanci ta Yamma da ake aiwatarwa a Afirka ba ta yi la’akari da yanayin dan Adam da halin da Afirka ke ciki ba.
Yayin da yake cewa lokaci ya yi da ya kamata a sani, Balogun na Owu ya ce mai yunwa zai sayar da kuri’arsa kan Naira 1000 kacal.
“Lokacin da kuke jin yunwa, duk abin da wani ya gaya muku ba za ku iya shiga ba. Talauci babban makiyin dimokradiyya ne. Jahilci ko rashin ilimi babban makiyin dimokradiyya ne. Kuma da alama da gangan muke haifar da talauci da rashin ilimi,” inji shi.